Tražeći Las Vegas: Denise Scott Brown i Robert Venturi

Robert Venturi i Denise Scott Brown / cosasdearquitectos.com

Prijatelji i supružnici Denise Brown i Robert Venturi čitav su radni vijek bili zajedno, jednakopravni u razvoju ideja, pa ih ni u ovom kratkom uvodu nećemo razdvajati. Zajedno su napisali svoje najvažnije knjige, koje su poslužile kao kamen temeljac postmodernističkoj arhitekturi.

Piše: Ronald Panza, Urbs blog

Robert Venturi se pojavio na sceni sa svojim Nježnim manifestom u kojem se zalaže za složenost i kontradikciju u arhitekturi. Radi se o složenoj i kontradiktornoj arhitekturi zasnovanoj na bogatsvu suvremenog iskustva, a koja uključuje iskustvo umjetnosti. On pozdravlja probleme, nesigurnosti i nepoznata rješenja. Iako se nastavlja na tradiciju moderne, Venturi kritizira njenu ortodoksnu stranu koja mu je postala previše puritanska, te činjenicu da se mnogi arhitekti i arhitektice boje izazvati. Kako sam kaže on „više voli hibridno nego pročišćeno, kompromisno nego jasno, distorzirano nego direktno, nejasno nego artikulirano, perverzno kao i neosobno, dosadno kao i zanimljivo, konvencionalno radije nego dizajnirano, ugađajuće više nego isključujuće, nepotrebno više nego jednostavno, ostatke više nego inovacije, nekonzistentno i otvoreno nego direktno i čisto“. Zalaže se za neurednu životnost i bogatstvo značenja naspram jasnoće značenja. Treba birati „oboje“, umjesto „ili-ili“. Ova arhitektura složenosti i suprotnosti ima posebno važan odnos prema cjelini. „Više nije manje.“

Najpoznatije zajedničko djelo je knjiga „Learning from Las Vegas“, za koju sama Denise Brown kaže kako zapravo i nije o Las Vegasu, već o simbolizmu arhitekturalne forme. Iza ovog djela nalazi se i sam proces istraživanja Las Vegasa 1968. godine, koji su autori proveli zajedno sa suradnicima i studentima. Knjiga je ekscesivno arhitektonsko istraživanje jednog grada, a mi ćemo se za potrebe ovog teksta držati dijelova koji se tiču simbolizma i ornamentike. U ovoj knjizi stalno se miješa dubokoumnost autora sa jednostavnim jezikom, a počesto se stil, reference i tematski okvir pronalaze u popularnoj kulturi. Ekspedicija je išla u potragu za potrebama stvarne okoline, koje se nadmeću sa nekim zamišljenim trajnim formama. Različiti modernistički stavovi u ovoj se potrazi demitologiziraju. Ovdje je prisutnost kaosa shvaćena kao materijalni izazov svakodnevici koja se njime slobodno napaja i izmjenjuje. Ono što je bitno je istraživanje izvanjskog grada, njegove urbane ikonografije i načina na koji prodire i mijenja tkivo društva. Las Vegas nije samo jeftini, porculanski grad, oaza provociranja sreće usred pustinje, on je i društveni sukob između simbola i ikona. Kockarskih orgazmičkih ili očajničkih simbola koji nisu ništa više od svjetlećih brvnara pionira naseljenika te raznih fantazmagoričnih ukrasa, kao što je slavna Venturijeva „Patkica“. Puno prije razvoja suvremenih ekrana, u vrijeme ovih istraživanja, Las Vegas elektronski govori. Venturi i Dennise Brown pozdravljaju susrete različitosti i nadahnjujuće stapanje budućih ikonoklazama. Kroz istraživanje kockarnica, koliba, ukrasa, kiča, elektronike, parkinga, motela i ostale, danas klasične američke ikonografije, provedena je analiza postmodernog jezika osvjetljenja, jezika, uzoraka, stilova i simbolizma Las Vegasa, koji u ovom slučaju predstavlja grad most između modernizma i postmodernizma.

Denise Scott Brown je jedna od prvih arhitektica koje su se izborile za svoj položaj i status, što naravno nije bilo nimalo lako.  Iako je bila u sretnom braku sa svojim partnerom koji ju je podržavao te je njen doprinos utjecajnoj knjizi o Las Vegasu jednak, iz njegove je društveno nametnute sjene izašla tek poslije njegove smrti, o čemu je i pisala. Arhitekonske ideje trebaju proizići iz istraživanja urbanih procesa. Njihova realizacija ne smije biti samo obična lijepa kutija u službi lijepog pogleda, već smislena i razvijena iz onoga što je u samom početku još nevidljivo, a koje se zbiva. Brown dolazi do sjajnog otkrića da zgrade koje postoje dugo ili bar stotinjak godina i koje se možda obnavljaju u sebi ne sadrže samo jednu funkciju nego sve, od one prvotne pa do današnjih, i da takvim zgradama umjesto funkcije upravlja zapravo vrijeme, koje popravlja funkciju zgrade, tako da ne postoji samo jedna funkcija. Kada se zgrada uistinu dovrši ona je već predata budućnosti u trenucima kada se kreće s njenim korištenjem i razvojem. Isto tako, u građenju nema samo jedne škole, nema samo jednog pogleda na planiranje i razvoj, uvijek se mora gledati iz šire perspektive, jer skučenost stvara zakrčenje u gradu.

Denise Scott Brown je velika podrška i inspiracija mladim i poznatijim arhitekticama koje se stalno bore za svoje mjesto u svijetu. Ona je istovremeno i arhitektica i urbanistica-planerica, profesorica, istraživačica i fotografkinja. Smatrala je fotografiju dijelom arhitekture, njenom podvrstom, jednakom suputnicom. Ovom odnosu vratit ćemo se kasnije u našem ciklusu tekstova, kada se budemo bavili fotografijom u arhitekturi.


Projekt „Mostar – Prostori koji pokreću“ finansira Vlada Ujedinjenoga Kraljevstva. Nositelj projekta je People in Need (PIN), češka neprofitna, nevladina organizacija koja pruža humanitarnu i razvojnu pomoć u više od 30 zemalja širom svijeta. Zajedno sa PIN-om, ravnopravni članovi konzorcija su Everyday Peace Indicators (EPI), Omladinski Kulturni centar Abrašević (OKC Abrašević), Agencija lokalne demokratije Mostar (LDA Mostar) i Nešto Više (NV).