INSAM – Institut za savremenu umjetničku muziku je međunarodna interdisciplinarna platforma posvećena izučavanju globalnih gibanja na poljima muzike, umjetnosti, društvene teorije i tehnologije. Osnovan je u januaru 2015. godine u Sarajevu i trenutno je jedini institut u Bosni i Hercegovini fokusiran na mapiranje savremene muzike i nove umjetničke i tehnološke paradigme. Institut ove godine bilježi pet godina postojanja. Ideja vodilja ovog projekta bila je pružanje podrške i pokretanje interdisciplinarnih suradnji među umjetnicima, naučnicima i istraživačima mlađih generacija. Institut trenutno broji preko 60 članova iz Irske, Njemačke, Danske, Švicarske, Francuske, SAD-a, Australije, Slovenije, Hrvatske, Srbije, Crne Gore i B&H – performera, improvizatora, muzikologa, teoretičara umjetnosti, programera i transdisciplinarnih istraživača, a zajednička misija im je potraga za transkulturalnim modelima strukturalne organizacije u umjetnosti i nauci, s ciljem ostvarivanja boljeg društva. Osim naučnih istraživanja, organizacije koncerata, performansa, izložbi i takmičenja iz muzičke kompozicije, te niza transdisciplinarnih radionica i predavanja, iz proizvodnje INSAM-a bitno je istaknuti INSAM časopis, posvećen upravo svemu navedenom. Najnovije, treće po redu izdanje časopisa bavi se temom retro tendencija u muzici, umjetnosti i teoriji i predstavlja radove autora/ica Biljane Srećković, Paula Pignona, Adnana Mehonića, Adriena Ordonneaua, Djenite Kuštrić, Tise Jukić, Tobiasa Banksa, Seana Russella Hallowella, Maše Spaić i Bojane Radovanović. Gostujući urednik ovoga puta je Dr. Milan Stojković, a broj je posvećen pokojnoj profesorici Dr. Vesni Mikić. Svoju koncertnu promociju novo izdanje INSAM Journala dobilo je u Sarajevu krajem protekle godine na Muzičkoj akademiji UNSA, i to u sklopu cjelodnevnog programa priređenog povodom obilježavanja neumornog petogodišnjeg rada. Povodom rođendana, aktualnog izdanja časopisa i najave narednog broja, razgovarali smo s teoretičarkom umjetnosti, muzikologinjom i urednicom INSAM Journala Bojanom Radovanović.
Razgovor vodio: Boris Filipić
INSAM je protekle godine obilježio pet godina postojanja. Ovo je i obilježeno cjelodnevnim INSAM programom u Sarajevu. Kako je to izgledalo i ko je sve bio dio ovog događaja?
INSAM institut je zapravo osnovan početkom 2015. godine, tako da je obeležavanje bilo pomereno nekih 15-20 dana unapred, što je za rezultat dalo proslavu koja je koincidirala sa godišnjom promocijom časopisa INSAM Journal of Contemporary Music, Art and Technology. Centralni deo obeležavanja godišnjice jeste bila večernja koncertna promocija sa brojnim umetnicima, govornicima, i pobednicima INSAM takmičenja u izvođaštvu i kompoziciji, ali je celodnevni program podrazumevao i niz odličnih – ako smem tako i sama da kažem – predavanja naučnika i istraživača različitih profila, koja su bila odlično posećena. Dr. Milan Milojković sa Akademije umetnosti iz Novog Sada govorio je o budućnosti retro computinga u muzici, moje predavanje je bilo posvećeno inter- i trans- disciplinarnim pogledima na teoriju glasa, dr. Amila Ramović sa Muzičke akademije u Sarajevu govorila je o potrebi za novim diskursom u bh. muzici, a Haris Hasić, pravni savetnik Asocijacije kompozitora-muzičkih stvaralaca, o pitanjima autorskih prava. Usledilo je predavanje irskog kompozitora Džefa Baklija o konceptu, sadržaju i veštini u komponovanju, a ovaj deo programa zaokružilo je predavanje uvaženog teoretičara umetnosti, profesora dr. Miška Šuvakovića o transdisciplinarnom istraživanju umetnosti i medija. Koncertna promocija je zaista bila kruna čitavog dešavanja, i pokazatelj u kojim kapacitetima će INSAM institut nastaviti da radi u narednom periodu.
Daj nam neki presjek dosadašnjih postignuća samog instituta. Šta je sve urađeno, na šta ste najviše ponosni i s kojim preprekama ste se najviše susretali u svom radu?
Uopšteno gledano, Institut zaista broji dosta postignuća. Tu je najpre ono od čega je sve počelo – međunarodna saradnja na polju muzike i kompozicije, poput one sa Udruženjem irskih kompozitora, veliki broj koncerata, predavanja, dešavanja festivalskog tipa, veoma aktivno učešće na muzičkoj sceni u Sarajevu, ali i šire… Pokretanje INSAM časopisa je takođe jedno od njih, i to je ona tačka u kojoj se i ja uključujem u čitavu priču. Možda pojedinačni uspesi i projekti, koliko god impresivni ili interesantni bili, svi zajedno čine ono na šta smo najviše ponosni. Stvaranje jedne međunarodne platforme transdisciplinarnog tipa, koja, kao takva, funkcioniše podjednako dobro i „podmazano“ u različitim poljima nauke, umetnosti i, na kraju krajeva, preduzetništva, jeste najveće dostignuće ovog kolektiva. U tom smislu, prepreke su sve one sa kojima se i inače susrećemo u svom radu, a koje su dobro poznate onima koji nastoje da deluju u ovim sferama, te se možda na njih ne treba posebno osvrtati. Rad u nauci i umetnosti podrazumeva izvesnu borbu, koja je dodatno obremenjena našim društveno-političkim kontekstom. Pobeđivanje ustajalosti i apatije u kojima se naša društva nalaze samo nas dodatno motiviše. Radi se o rijetkoj internacionalnoj platformi posvećenoj umjetničkoj muzici nastaloj na našim prostorima.
Nastojali ste okupiti teoretičare i umjetnike, kako iz regije, tako i iz cijelog svijeta, kako je tekao ovaj proces uvezivanja i kako to sve izgleda nakon pet godina kontinuiranog rada?
Bez sumnje su za ovo uvezivanje krive same institucije sa kojih smo svi potekli. Možemo reći da su presudila zajednička interesovanja i ciljevi, ali, čini mi se, bez naših obrazovnih institucija – Muzičke akademije UNSA, Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu, Fakulteta za medije i komunikacije itd, kao i institucija naših profesora čija imena pominjem ovde, ne bismo na isti način ili sa jednom spontanom lakoćom uspevali da se postepeno upoznajemo i gradimo zajedničke projekte. Sada je to već jedna platforma, koja, kako drugi kažu, govori sama za sebe i preti da postane važan akter u evropskim i svetskim umetničkim i istraživačkim tokovima. Nastojaćemo da takva očekivanja i ispunimo. Bitan proizvod INSAM-a svakako je i časopis koji uređuješ.
Za rođendan u Sarajevu predstavljen je treći po redu broj INSAM Journala. Čemu je posvećeno novo izdanje i ko je sve dao svoj doprinos?
Tako je, treći broj INSAM časopisa izašao je tik pred promociju, 15. decembra. Glavna tema ovog broja, koju je kao gost urednik osmislio kolega Milan Milojković sa Akademije umetnosti iz Novog Sada, bila je posvećena retro tendencijama u muzici, umetnosti, teoriji i tehnologiji. Svoj doprinos temi vrlo interesantnim prilozima dali su Sean Russell Hallowell, Đenita Kuštrić, Tisa Jukić, Adrien Ordonneau i Tobias Banks. Osim toga, tu su i tekstovi Paula Pignona i Adnana Mehonića koji govore o njihovim umetničkim i istraživačkim procesima, kao i prikazi festivala savremene muzike i konferencija koje smo pisale Maša Spaić i ja. Ovaj broj je, kao što smo već nekoliko puta naglasili, posvećen našoj dragoj profesorki, dr Vesni Mikić, koja je mnogima u našoj redakciji predstavljala jednu od ključnih figura u istraživačkom i životnom sazrevanju, a koja nas je napustila protekle godine nakon teške bolesti. Tekst o naučnom i pedagoškom radu Vesne Mikić za ovaj broj je napisala Biljana Leković. Posebno je zanimljiv tvoj rad na polju eksperimentalnih muzičkih formi. Iza sebe već imaš jednu knjigu posvećenu konkretno eksperimentalnom glasu.
Reci nam nešto više o temama kojima se trenutno baviš, slijedi li skoro nova knjiga?
Istraživanje eksperimentalnog glasa u savremenoj umetnosti pruža jedno fantastično bogato polje teorije i prakse. Knjiga Eksperimentalni glas je, nadam se, bila samo početak mog bavljenja ovog temom, jedna intervencija u razumevanju glasa kao „vezivnog tkiva“ u izvođačkim umetnostima. Trenutno radim na svojoj doktorskoj disertaciji koja je posvećena glasu u savremenoj muzici. Tu me posebno zanima svojevrsna „drugost“ glasa koja nastaje korišćenjem tehnologije ili proširenih vokalnih tehnika, u umetničkoj i popularnoj muzici.
Koji su planovi INSAM-a u skoroj budućnosti, čime će se baviti naredni broj časopisa i kako se naši slušatelji mogu upoznati detaljnije s vašim radom?
Ono na čemu ćemo bez sumnje nastaviti da radimo, jeste da širimo naš međunarodni tim, a sa tim da širimo i svoje kompetencije, da nastavimo da učimo, da razumevamo i objašnjavamo svoje mesto u ovom našem svetu, a kroz taj i takav rad i da kreiramo taj svet. U 2020. nas očekuje jedno veoma interesantno takmičenje za mlade transdisciplinarne istraživače koje će za temu imati vezu muzike i tehnologije, robotike i veštačke inteligencije. Detalje ćemo objaviti uskoro, a sve informacije biće dostupne na svim online INSAM profilima. Naredni broj časopisa biće posvećen mogućim vidovima kolaboracije između čoveka i mašina u umetnosti. Kao inspiracija za ovaj poziv poslužila mi je fantastična umetnica Sougwen Chung, koja se bavi istraživanjem ove veze u likovnim i izvođačkim umetnostima kroz saradnju sa robotima. Poziv za radove je „na snazi“ i vaši slušaoci ga, zajedno sa svim brojevima časopisa i dodatnim informacijama o našem uredničkom timu, mogu naći na sajtu INSAM Instituta, i to u otvorenom pristupu. Otvoren je i poziv za radove za INSAM Journal No. 4. Ovoga puta traže se znanja iz polja ljudsko-mašinske saradnje u muzici, umjetnosti i teoriji.
Saznaj više na: insam-institute.com/insam-journal/